ประวัติหน่วยงาน

“สามสมอ”นั้นเป็นชื่อเล่น หรือสมญานามของ "โรงเรียนนายเรือ"สืบเนื่องมาจากตราสัญลักษณ์ของโรงเรียนนายเรือ ที่เป็นรูปสมอสามอันประกบกันวางอยู่บนจักร สัญลักษณ์นี้มีที่มาที่ไปอย่างไรนั้น เราลองมาอ่านบทความนี้กันดูครับ โดยบทความนี้ผมได้เขียนขึ้นไว้ตั้งแต่สมัยเป็นนักเรียนนายเรือชั้นปีที่ 4 และได้ลงตีพิมพ์ในวารสารสามสมอ ประจำปี พ.ศ.2543 ซึ่งผมเห็นว่าเรื่องนี้ยังไม่มีใครเคยเขียนบนอินเตอร์เน็ต เลยนำบทความนี้มาลงไว้เพื่อเผยแพร่อีกครั้งหนึ่ง

 ในสมัยรัชกาลที่ 5 ได้มีการปรับปรุงการทหารโดยทั่วไปให้เป็นอย่างแบบยุโรป โดยในส่วนของโรงเรียนทหาร พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ จัดตั้งโรงเรียนนายร้อยทหารเรือหรือ โรงเรียนนายเรือนาวิกโยธินสำหรับทหารฝ่ายมะรีนขึ้นในปี พ.ศ. 2440 ตั้งอยู่ข้างวัดวงศ์มูล บริเวณอู่หลวง ใต้วัดระฆัง (บริเวณกรมอู่ทหารเรือ ถนนอรุณอัมรินทร์ ในปัจจุบัน) โดยโรงเรียนนี้จัดว่าเป็นโรงเรียนในระดับอุดมศึกษา และมีพันตรี โอบุชเป็นผู้บังคับการโรงเรียน และที่นี่คือสมอแรกของโรงเรียนนายเรือ

ต่อมาในปี พ.ศ. 2443 ได้เริ่มจัดตั้งโรงเรียนนายเรืออีกโรงเรียนหนึ่ง มีนาวาโท ไซเดอลินเป็นผู้บังคับการคนแรก (โรงเรียนนายเรือแห่งนี้ เป็นโรงเรียนเทียบเท่าระดับอุดมศึกษาแห่งที่สอง) สถานที่เรียนในระยะแรกนั้น จะใช้เรือหลวง มูรธาวสิตสวัสดิ์(ลำที่สอง) เป็นที่เรียน แล้วต่อมาจึงได้ย้ายมาเรียนบนบก

หลักสูตรสำหรับการเรียนการสอนในสมัยนั้น มีสอนหนังสือไทย หนังสืออังกฤษ และฝึกหัดวิชาทหารเรือ และเมื่อโรงเรียนนายเรือได้จัดตั้งเป็นหลักเป็นฐานขึ้นแล้วประมาณ 3 ปี ก็ได้มีการยุบเลิกโรงเรียนนายร้อยทหารเรือมารวมกับโรงเรียนนายเรือ เท่ากับว่าโรงเรียนนายเรือในขณะนั้นมี 2 สมอแล้ว

เนื่องจากในระยะนั้น เป็นช่วงเวลาหลังยุคปฏิวัติอุตสาหกรรม และเป็นยุคที่วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีกำลังก้าวรุดหน้าไปอย่างรวดเร็ว กิจการด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีทางทหาร โดยเฉพาะทหารเรือ ได้แก่ การเดินเรือ การอาวุธยุทโธปกรณ์ การกลจักรและไฟฟ้า-อิเล็กทรอนิกส์ในเรือ ได้เปลี่ยนแปลงและพัฒนาไปอย่างรวดเร็วเช่นกัน ในปี พ.ศ. 2448 พลเรือตรี กรมหมื่นชุมพรเขตอุดมศักดิ์(พระอิสริยยศในขณะนั้น) รองผู้บัญชาการทหารเรือ ได้มาดำรงตำแหน่งเจ้ากรมยุทธศึกษาทหารเรืออีกตำแหน่งหนึ่ง พระองค์ได้เล็งเห็นว่าวิชาช่างกลเป็นวิทยาการที่สำคัญยิ่งต่อความสามารถของนายเรือไทย เพื่อที่จะได้มีนายทหารเรือที่มีความรู้ ความชำนิชำนาญในเรื่องเครื่องกล โดยไม่ต้องไปพึ่งชาวต่างประเทศให้มาฝึกสอน หรือมาปฏิบัติหน้าที่ต้นกล พระองค์จึงได้จัดตั้งโรงเรียนนายช่างกลขึ้นอีกโรงเรียนหนึ่ง และได้มารวมอยู่กับโรงเรียนนายเรือ กลายเป็นสมอที่สาม โดยวิชาบางสาขาจะแยกเรียนตามหน้าที่และอาชีพที่ต้องใช้ปฏิบัติงาน แต่บางวิชาที่อาจเรียนรวมกันได้ก็เรียนรวมกัน

และด้วยเหตุนี้ พลเรือตรี กรมหมื่นชุมพรเขตอุดมศักดิ์จึงได้ออกแบบสัญลักษณ์ของโรงเรียนนายเรือเป็นรูปสมอสามอัน หรือ "ตราสามสมอ" ที่ทุกคนรู้จักกันดี และเป็นที่ทราบกันดีว่านายทหารเรือที่สำเร็จการศึกษาจากโรงเรียนนายเรือ จะมีเพียงแค่สามพรรคเท่านั้น คือ พรรคนาวิน พรรคนาวิกโยธินและพรรคกลินก็ด้วยเหตุที่ว่า โรงเรียนนายเรือประกอบด้วย โรงเรียนนายร้อยทหารเรือ (นาวิกโยธิน) โรงเรียนนายเรือ(นาวิน) และโรงเรียนนายช่างกล (พรรคกลิน) นั่นเอง

 ในบทความนี้ ผมได้กล่าวถึงเฉพาะประวัติในส่วนที่เกี่ยวข้องกับตราสามสมอเพียงเท่านั้น ส่วนประวัติของโรงเรียนนายเรือนั้นมีรายละเอียดมากกว่านี้ ซึ่งท่านที่สนใจสามารถอ่านในบทความเรื่อง การศึกษาในกองทัพเรือ ได้จากเว็บไซต์ของกองทัพเรือครับ

สำหรับปี พ.ศ.ในการก่อตั้งโรงเรียนแต่ละโรงนั้น ค่อนข้างที่จะสับสน ซึ่งก็จะมีความคลาดเคลื่อนอยู่ในระหว่าง 1-3 ปีครับ ดังนั้นในเรื่องนี้ จึงอาจจะไม่ตรงกับข้อมูลจากเว็บไซต์หรือหนังสือบางเล่มครับ แต่ข้อมูลที่ผมอ้างอิงมาเขียนบทความนี้ มาจากหนังสือ ซึ่งตอนนี้ไม่ได้อยู่กับตัวครับ โอกาสหน้าจะหามาใส่เป็นหนังสืออ้างอิงให้บทความครบถ้วนสมบูรณ์ยิ่งขึ้นครับ